This year started with continuation of all and the start of new threats. Let us analyse some viral threats and their position in the media.
Foot-and-Mouth Disease (FMD)
FMD is a highly contagious viral disease affecting cloven-hoofed animals (e.g., cattle, pigs, sheep), leading to fever and characteristic blisters in and around the mouth and feet and causing huge economic losses. It was detected on EU (Germany) on 10th January
Avian Influenza (Bird Flu)
Avian influenza viruses, such as H5N1, primarily infect birds but can occasionally infect humans, posing a zoonotic risk. Widespread outbreaks among wild and domestic bird populations persist, driven by viral mutations and global bird migration patterns. Since spring 2024 more and more cases in mammals (humans among others) have been reported in North America.
Mpox (Monkeypox)
Mpox is a viral zoonosis most commonly found in Central and West Africa, but it can spread to other regions (such as global surge 2022–2023), often through travel and close contact. Since spring 2024 an uncontrolled outbreak of M-pox clade Ib in Congo-Kinshasa cause a an alarm by WHO
Human Metapneumovirus (HMPV)
HMPV is a common respiratory virus that often causes cold-like symptoms but can lead to severe illness in young children, older adults, and immunocompromised individuals. Huge discussion on the HMPV outbreak in China appeared around 3rd January.
Comparison of trajectories
Let look at trajectories of mentions and reach (all analyses done with Brand24) for these diseases.
Mentions
FMD has a peak on Friday 10th January (outbreak detection in Germany) and some further discussions during working days after (decision of EU’ Commission and trade restriction by 3rd countries). HMPV is the most discussed 5-7 January. Avian Influenza has high intensivity of discourse till around 10th January (partially due to events that happened at the end of 2024).
Reach
The peak in reach for HMPV is around 2nd January. Also a clear peak of interest in Avian Influenza appeared around 7th January (human death in USA). Mpox discourse is moreover stable (no transmission events and imported cased of Ib variant in Global North).
Negative emotions
Negative emotions
We see increasing in share of negative emotions for FMD since 16th January, mainly due to complains about economical conseqences. However, Avian Influenza is the most negative over the whole period, mainly due to fear and disappointment of the community about the US. Government response
Social vs traditional media
Left- traditional media, Right – social media
Social media is dominated by HMPV. It’s a typical sign of irrational panic.
Very huge differences in FMD (good exposure in traditional but marginal in social media) suggest typical orientation towards non-human host disease. Elite and engaged actors discuss FMD because it has a huge economic impact for Europe, however for the general population it makes no sense.
Share by medium
Distribution share in each medium for topics show that HMPV is driven by audiovisual and graphical context, but FMD is mostly professional (news and X) while mpox and Avian influenza are between.
This epidemiological forecast for 2025 for Poland considers several key factors shaping the health landscape: climate change, increasing mobility of goods and people, rising migration, an aging population, and urbanization coupled with rural depopulation. The year 2025 is designated as the Year of Health Education and Prevention in Poland, coinciding with the implementation of a new law on civil protection and civil defense. Thus, public health security will ostensibly be a priority.
Mental Map of Prognosis
Introduction and Context
The „One Health” concept, recognizing the interconnectedness of human, animal, and environmental health, is central to this forecast. Climate change is expected to increase the frequency and intensity of extreme weather events, impacting health and ecosystems. Conversely, milder winters may improve air quality, as seen during pandemic lockdowns. Increased activity of sanitary, veterinary, and plant protection inspectors is anticipated to safeguard borders against highly infectious diseases. Lessons from managing African Swine Fever (ASF) in the port of Gdynia in 2024 highlight the importance of controlling epidemics and epizootics for economic stability.
Key Drivers of Epidemiological Risks:
Climate Change: More frequent and intense heat waves, droughts, floods, and wildfires, negatively affecting human and animal health and ecosystems. Reduced heating in winter months may improve air quality.
Increased Mobility: Increased movement of goods (e.g., through ports in Tricity and Świnoujście) and people (e.g., record numbers at regional airports) raises the risk of disease transmission.
Migration: Influx of migrants (e.g., due to the war in Ukraine and migration from the Global South) poses challenges to public health systems, especially with regards to infectious disease control.
Aging Population: An increasing elderly population will place greater strain on healthcare systems and increase susceptibility to certain diseases.
Urbanization: Growing urban centers and shrinking rural populations create challenges for healthcare provision and disease surveillance across different regions.
Specific Disease Concerns – Respiratory and War-Related
COVID-19: The peak of COVID-19 infections in Poland likely occurred in late October 2024. Currently circulating variants do not appear to pose significant competition to other respiratory infections. No new variants are expected to significantly impact the current infection season. Special preventive measures beyond standard respiratory hygiene are likely unnecessary.
Pertussis (Whooping Cough): Following a peak in September and October 2024 (reaching 5,000 cases per month, a level unseen in decades), the situation is stabilizing due to the disease’s cyclical nature and increased uptake of DTP booster vaccinations. The 2025 infection level is expected to be lower than in 2024.
War in Ukraine and Associated Health Risks: While the tactic of weaponizing refugees through mass migration appears to have been abandoned by Russia, the potential for health risks associated with migration through Poland remains.
Polio: Poliovirus has been detected in sewage in Podkarpacie, a region bordering Ukraine. While concerning, polioviruses are regularly found in European transport hubs. Interpretation requires caution.
Antibiotic Resistance: The number of Ukrainian soldiers treated in Poland with broad-spectrum antibiotics is decreasing, suggesting a potential reduction in the spread of war-related antibiotic resistance.
HIV: A sharp increase in HIV infections in 2022-2023 was observed, linked to the mixing of populations from post-Soviet regions. While the rate of new infections is slowing, a prevalence of 2% among sexually active individuals from eastern Ukraine necessitates continued high vigilance, with an estimated 2,000-2,500 new cases expected in 2025.
Other STIs: A similar trend is expected for other sexually transmitted infections. Universities in major cities should renew inclusive safe sex programs.
Tuberculosis: The situation is stabilizing after increases in 2022-2023. While cases of MDR tuberculosis from Ukraine remain a concern, transmission within Poland is expected to decrease.
Viral Hepatitis: A rise in the incidence of viral hepatitis A, B, and C in 2024, particularly in areas with large immigrant populations (e.g., Wrocław and Warsaw), is concerning.
Bio-Geo-Politics, Vaccinations, and Avian Influenza
Regional Bio-Geo-Politics: Changes in US leadership may impact international approaches to infectious disease control, particularly regarding vaccination policy and bioterrorism. The new Polish law on civil protection emphasizes epidemiological surveillance and infectious disease control, necessitating improved coordination between services. Training for heads of relevant entities is mandated by March 31, 2025.
Vaccinations: The 2025 vaccination program includes new additions and updates:
Pertussis: Free vaccination for selected adult groups, including pregnant women, which must be promoted.
HPV: Universal vaccination program for children aged 9-14 (9-valent Gardasil vaccine). The restriction of Gardasil to those under 14 is debatable, with calls for considering sexual initiation age during qualification.
InfluenzaL Depending on the design of the seasonal flu vaccine for the northern hemisphere in 2025, it is worth considering whether to extend free vaccination to workers in contact with livestock and meat
Avian Influenza (HPAI A/H5N1): Unprecedented cases of HPAI A/H5N1 in mammals (dairy cattle, cats, and humans) in the USA in 2024 are raising serious concerns. While human-to-human transmission remains unlikely, genetic drift or reassortment could change this. The spring 2025 bird migration will be crucial in determining the role of wild birds in spreading new variants. The risk of introduction to Europe exists through human activity and the transport of goods and animals. Endemic strains with tropism for mammals have been circulating in Europe, and the intensity of outbreaks in poultry in Poland has decreased since 2022. However, the global situation suggests an increasing risk of an avian influenza pandemic. Strategic planning and preparedness are crucial, especially given Poland’s significant poultry and egg exports.
Gastrointestinal hospital outbreaks, Borys Flood Aftermath, and Bioterrorism
Gastrointestinal and Hospital-Acquired Infections: 2024 saw a high number of outbreaks of gastrointestinal infections of various etiologies. Decreased hygiene practices post-COVID-19 and increased outdoor dining may contribute to this trend. Hot temperatures favor the growth of bacteria like Salmonella, Staphylococcus aureus, E. coli, and parasites like Giardia.
Norovirus: An increasing trend in norovirus outbreaks in the second half of 2024 suggests a higher-than-average number of outbreaks in the winter of 2025.
Clostridium difficile: Infections are steadily increasing, and this trend is expected to continue in 2025 due to the aging population.
Antibiotic Resistance: While specific resistance genes fluctuate, no major revolution is expected in 2025. The OXA-244 variant, prominent in 2022-2023, appears to be under control.
Borys Flood Aftermath: The 2024 flood, caused by Cyclone Borys, affected the Oder River basin. While it did not significantly increase waterborne infections, further research is needed on the potential threat of bacteria in floodwater, soil, and well water. Technologies like NGS can facilitate such studies. Continuous monitoring of flowing water may be necessary in the future.
Chemical residues found in post-flood soils are at trace levels and do not pose a threat to future crops or human/animal health.
Experiences from the flood should inform a modern concept of responsibility and preparedness, with a focus on health communication.
Coordination between services during the crisis was generally positive, but there is room for improvement at higher levels.
Medical students, especially future nurses, show a lack of knowledge and interest in flood-related health risks, highlighting a need to review medical curricula.
Bioterrorism and Biological Negationism: AI advancements, particularly large language models (LLMs), pose new threats in bioterrorism and disinformation. Open-source models, like the Chinese DeepSeek v3, could potentially be used to generate instructions for creating biological weapons.
AI can also be used to spread disinformation about biological threats, causing panic and hindering response efforts.
Poland is considered particularly vulnerable to such attacks due to its civil defense system being under reconstruction and internal institutional conflicts.
A cyberattack on the Wrocław sanitary-epidemiological station in 2024 highlights the vulnerability of sensitive data registries.
Lack of clear regulations and guidelines for bio/cyber-terrorist threats, coupled with insufficient coordination between responsible services, are major concerns. The new civil protection law mandates education in this area, with 2025 being a year of training.
Other Zoonoses, Agricultural Concerns
Other Zoonoses:
West Nile Virus: 2025 will reveal whether the virus has overwintered in Poland. Infections in birds, horses, and humans along migration routes in 2024 suggest its presence in multiple locations.
Tick-borne Diseases: Lyme disease and tick-borne encephalitis (TBE) are increasing due to the extended activity period of ticks. Early spring and late autumn 2025 are expected to be high-risk periods.
Rabies: Activity remains relatively high in eastern Poland since 2022, partly due to the war in Ukraine hindering rabies control in wild animal populations.
Dirofilariasis: Canine heartworm disease is now present throughout Poland and will be diagnosed in 2025.
Animal Diseases without Zoonotic Potential:
Bluetongue Disease: The appearance of Bluetongue disease in western Poland in autumn 2024 is unlikely to cause rapid spread in cattle due to the lack of vector activity in winter. However, high intensity in affected areas necessitates corrective plans before spring 2025 to prevent further spread and potential loss of export markets.
African Swine Fever (ASF): The situation in 2025 is expected to be similar to 2024, with the virus endemic in most intensive pig farming areas. While the pressure is low, strict biosecurity measures remain necessary, impacting the profitability of the pig farming sector.
Newcastle Disease: Likely to spread from east to west, posing a significant threat to the poultry industry.
Withdrawal of Plant Protection Products and Antibiotics in Animal Husbandry:
Restrictions on the use of antibiotics in animal husbandry and plant protection products are a key element of the „From Farm to Table” strategy.
2025 will see significant limitations and withdrawals of active substances in plant protection products.
Reporting of antibiotic use in animal husbandry will become mandatory from 2025. Monitoring is necessary to assess the impact on known bacterial infections and the emergence of other pests and diseases.
Toxins in plant-based food may pose a significant challenge.
Conclusion
The year 2025 should be used to learn from the Borys flood, prepare for a potential avian influenza pandemic, and address hybrid threats from Russia, particularly in the context of AI advancements and bioterrorism. While COVID-19 poses less of a threat than in previous years, and pertussis is stabilizing, avian influenza remains a significant concern. The situation in other areas is relatively stable. The hope is that 2025 will be a year of effective health education, particularly in coordinating, monitoring, and combating biological threats, and that this knowledge will be minimally needed.
W obliczu zmian klimatycznych, wzrostu mobilności towarów (np. zwiększony ruch przez porty w Trójmieście i Świnoujściu) i ludzi (np. kolejne rekordy w regionalnych portach lotniczych, przewidywane na rok 2025), rosnącej liczby migracji (np. wojna na Ukrainie czy migracja z Globalnego Południa), starzenia się społeczeństwa oraz urbanizacji metropolii z jednoczesnym wyludnieniem prowincji, naszym celem jest przewidzenie obecnych i potencjalnych zagrożeń zdrowotnych w obszarze zagrożeń biologicznych (głównie choroby zakaźne) w Polsce w 2025 roku.
Rok 2025 ma być rokiem Edukacji Zdrowotnej i Profilaktyki, a 1 stycznia 2025 roku wejdzie w życie ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej. Również 1 stycznia 2025 r. Polska objęła przewodnictwo w Radzie Unii Europejskiej na najbliższe 6 miesięcy pod hasłem „Bezpieczeństwo, Europo!” i jeżeli coś się wtedy wydarzy epidemiologicznego w UE, to Polska będzie zmuszona koordynować działania (przyjemniej w kwestii organizowania spotkań itp.). Stąd bezpieczeństwo zdrowotne populacji, przynajmniej w sferze deklaratywnej, będzie priorytetem.
Wygenerowana przez AI alegoria prognozy
Jedno Zdrowie
Koncepcja „Jednego Zdrowia” (One Health) zakłada, że zdrowie ludzi, zwierząt i środowiska są ze sobą ściśle powiązane. Fale upałów, susze, powodzie, pożary – ich częstotliwość i intensywność prawdopodobnie wzrośnie lokalnie, wpływając negatywnie na zdrowie ludzi, zwierząt i stan ekosystemów. Z drugiej strony zmniejszona liczba dni chłodnych może wpłynąć na zmniejszenie intensywności ogrzewania, dzięki czemu jakość powietrza w wielu miastach i miasteczkach może być tak dobra, jak w szczycie pandemii, kiedy gospodarka stanęła. Istotnym elementem adaptacji jest przygotowanie społeczeństwa do właściwych zachowań w sytuacjach zagrożenia. Rok 2025 będzie kolejnym rokiem zwiększonej, wymuszonej aktywności inspektorów sanitarnych, weterynaryjnych i ochrony roślin, którzy będą nadzorować zabezpieczenie granicy przed zawleczeniem do kraju chorób szczególnie niebezpiecznych i wysoce zakaźnych w przejściach drogowych, kolejowych, lotniczych, rzecznych i morskich przejść granicznych oraz portów lotniczych i morskich. Ochrona portu w Gdyni przed ASF w 2024 roku wskazuje, jak ważne jest utrzymanie epidemii i epizootii pod kontrolą, aby gospodarka mogła funkcjonować, a nawet się rozwijać. Rok 2022 był rokiem wojennym, w którym większość obostrzeń, z przyczyn humanitarnych, zniesiono. Z kolei rok 2023 przyniósł konflikt na tle bezpieczeństwa żywności z Ukrainy. Edukacja zdrowotna ma wraz z początkiem nowego roku szkolnego 2025/2024 wejdzie do szkół, jednak eliminacja wcześniej z programu biologii wielu tematów z zakresu chorób zakaźny czy rozumienia interakcji człowiek -środowisko zasiewa odrobinę sceptycyzmu co do rzeczywistej skuteczności tych programów.
Zmiany klimatu na jedno zdrowie: wizja AI
Covid
Wydaje się, że szczyt zachorowań na COVID-19 w Polsce przypadł na okolice końca października 2024 roku i obecnie krążące warianty nie stanowią konkurencji dla innych typowych zakażeń grypopodobnych. Zgodnie z sytuacją na świecie, nie przewiduje się, aby do wiosny/lata wyłoniły się nowe warianty mogące wpłynąć na obecny sezon infekcyjny. Szczególne środki zapobiegawcze wykraczające poza standardowe zachowanie higieny respiratoryjnej w obecnym sezonie infekcyjnym raczej nie będą konieczne. Zgodnie z zeszłorocznymi obserwacjami, COVID-19 może spowodować falę wakacyjną, ale to dużo zależy od przełamywania odporności nowych wariantów.
Dynamika zmian w kowidowej zgłaszalności zdaniem AI
Krztusiec
Po szczycie zachorowań we wrześniu i październiku 2024 roku (na poziomie 5 tys. przypadków miesięcznie, niespotykanym w Polsce od dziesięcioleci), sytuacja się stabilizuje, gdyż ze względu na znaną sezonowość zazwyczaj obserwuje się szczyt zachorowań wczesną jesienią (i tak było w roku 2024). Również ze względu na cykliczność zachorowań (nabywanie odporności czasowej przez osoby, które chorowały) i objęcie większej części populacji szczepieniami przypominającymi typu DTP (np. poekspozycyjnymi na terenach powodziowych czy w innych programach o których więcej będzie w paragrafie o szczepieniach), poziom zachorowań w 2025 roku nie powinien być aż tak wysoki, jak w 2024.
Inne zakażenia związane z sezonem infekcyjnym 2024/2025
Mykoplazma w pierwszej części sezonu infekcyjnego jeszcze w 2024 dosyć mocno się wybiła ponad przeciętne występowanie. Standardowo należy oczekiwać jeszcze dużej aktywności na początku 2025, ale w przyszłym sezonie liczba zakażeń najprawdopodobniej spadnie, zgodnie z obserwowanymi cyklami epidemii. W ostatnim czasie media zaczęły interesować się przypadkami zakażeń hMPV (metapneumowirus) w Chinach. Jest wirus znany i występujący również w Europie falami, w związku z tym, że nie zaobserwowano zmian w obrazie klinicznym, ani w zakaźności, nie powinno to stanowić szczególnego nowe zagrożenia na chwilę obecną. Obserwujemy wzrost liczby rejestrowanych zakażeń RSV (ale w większości można wytłumaczyć dostępnością testów) – więc ciężko jednoznacznie stwierdzić, czy sytuacja epidemiologiczna się szczególnie pogarsza, ale na pewno się nie poprawia. Święta Bożego Narodzenia oraz okres około sylwestrowy ma to do siebie, że powoduje dużą migrację zewnętrzną i wewnętrzną. Z związku z tym dojedzie do wymieszania puli patogenów i importu nowych wariantów z zagranicy. Po powrocie do szkół i miejsc pracy nastąpi transmisja lokalna i prawdopodobnie któryś z patogenów (ja stawiam na grypę A) zapikuje pod koniec stycznia (żeby się uspokoić w sezonie feryjnym).
Wojna na Ukrainie
Jeszcze jesienią 2024 roku zastanawialiśmy się, czy Rosja znowu nie użyje uchodźców (przez masową emigrację) z Ukrainy jako broni, w postaci fali (niosącej na przykład choroby układu oddechowego). Tak to jest, że nawet jeżeli celem migracji jest np. Europa Zachodnia, to i tak przez Polskę większość migrantów musi się przedostać. Jednak wola przetrwania narodu ukraińskiego i już skromne możliwości masowego rażenia infrastruktury krytycznej, komunalnej środkami konwencjonalnymi przez Rosję spowodowały odejście od tej taktyki przez ten kraj (który kolejno próbował wywołać głód na świecie w 2022 roku, chłód i brak prądu w miastach ukraińskich w 2023 roku czy katastrofy ekologiczne w 2024 roku). Stąd migracje przez Polskę z/na Ukrainę raczej nie będą stanowić znacznego ryzyka. Oczywiście nie oznacza to, iż zupełnie nie można się spodziewać zagrożeń z tej strony. Warto podkreślić wykrycie wirusa polio w ściekach m.in. na Podkarpaciu (będącym bramą na Ukrainę i najbliższym lotniskiem, z którego można podróżować dalej na wschód, np. w celach religijnych z obszarów historycznej Palestyny). Z interpretacją tej informacji należy zachować dużą powściągliwość, gdyż wirusy polio regularnie wykrywa się w hubach w Europie, jakimi są np. porty lotnicze (jak Okęcie). Również liczba pacjentów (żołnierzy) z Ukrainy leczonych agresywnie na miejscu (głównie w szpitalach polowych) antybiotykami podlegającymi ograniczeniom i ochronie maleje w Polsce. W związku z tym, jeżeli wojna nie eskaluje, to problem wojennej antybiotykooporności będzie się zmniejszał (przynajmniej w Polsce). Mamy w 2024 roku pierwszy od rozpoczęcia wojny spadek wykrywanych zakażeń HIV. Gwałtowny przyrost w latach 2022-2023 był konsekwencją m.in. mieszania się populacji z obszarów postradzieckich (głównie ukraińskiej z polską) w różnych konfiguracjach związków romantycznych. Inwazja rosyjska na Ukrainę stanowi poważne wyzwanie dla walki z epidemią HIV. Choć na razie nie ma jednoznacznych danych wskazujących na gwałtowny wzrost liczby zakażeń (choć z powodu zmiany zachowań seksualnych i zakłócenia leczenia ART tendencja spadkowa wyhamowała), to wśród aktywnych seksualnie osób pochodzących ze wschodniej Ukrainy (główne pochodzenie uchodźców) prewalencja sięga 2%. Stąd nawet w przypadku skutecznych kampanii informacyjnych musimy oczekiwać stałej, wysokiej zapadalności na poziomie 2000-2500 przypadków w roku 2025. Poprawę sytuacji będzie stanowił również fakt, że napływ nowych imigrantów do Polski od 2023 roku spowolnił, a młodzież pochodzenia imigranckiego wchodząca w aktywność seksualną już w Polsce, nie będzie już podlegała tak wysokiej presji wirusa, jak w obszarze natywnym. Dotyczyć to powinno również innych chorób przenoszonych drogą płciową. W miastach akademickich, z coraz większym umiędzynarodowieniem i zmianami w seksualności populacji lokalnej (głównie w tzw. wielkiej piątce Warszawie, Wrocławiu, Krakowie, Trójmieście i Poznaniu), PSSE we współpracy z uczelniami i organizacjami pozarządowymi powinny wznowić inkluzyjne programy bezpiecznego seksu. Gruźlica się również stabilizuje po wzrostach liczby osób leczonych, ale też nowych zachorowaniach w latach 2022-2023. Co prawda będziemy mieć wciąż duży problem z przypadkami MDR (opornymi) przywleczonymi z Ukrainy, jednak transmisja na terenie Polski będzie już maleć. Większy niepokój co do trendu budzi wzrost zapadalności na wirusowe zapalenia wątroby typu A, B i C (WZW A, B i C) w 2024 roku i wzrost liczby miejscowych ognisk w obszarach o dużym udziale imigrantów w populacji (np. we Wrocławiu i Warszawie).
Bio-Geo-polityka regionalna
WHO, CDC, FDA, NIH a PIS, PIW, PIOŚ czy PIORiNw nowej sieci nadzoru i wczesnego ostrzegania
Zmiana władzy w USA może pociągnąć za sobą również zmiany w międzynarodowym podejściu do zwalczania chorób zakaźnych. Największe zmiany szykują się w polityce szczepionkowej i podejściu do bioterroryzmu. Nowy doradca ds. zdrowia, Robert F. Kennedy Jr., jest znanym sceptykiem szczepionkowym, proponował ograniczenie obowiązkowych szczepień i restrukturyzację CDC. Z drugiej strony może dojść do ograniczenia funkcjonowania koncernów farmaceutycznych i agroholdingów oraz osłabienia WHO (która to, w przeciwieństwie do ECDC, realnie wspierała Polskę w walce z zagrożeniami epidemiologicznymi po inwazji Rosji w 2022 roku czy ptasiej grypy u kotów w 2023 roku). Na naszym podwórku nowa ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej wspomina o znaczeniu nadzoru epidemiologicznego i kontroli chorób zakaźnych w kontekście ochrony ludności, narzucając dużą zmianę jakościową w koordynacji między służbami, ale też szpitalami i płatnikami czy organizacjami społecznymi ważnymi w obszarze „Jednego Zdrowia”, jak Polski Związek Łowiecki czy Wędkarski. Co ważne, w końcu będziemy podlegać ministrowi spraw wewnętrznych, a nie nieogarniającym w kontekście kryzysów ministrom zdrowia, rolnictwa czy środowiska. W końcu wykrywanie zagrożeń, powiadamianie, ostrzeganie i alarmowanie o zagrożeniach stanie się ustawowym obowiązkiem nadzoru epidemiologicznego, weterynaryjnego i fitosanitarnego. Mimo że ustawa o ochronie ludności już weszła w życie, wciąż szefowie podmiotów (na podstawie kilku rozmów osobistych) z listy nie zostali poinformowani, kiedy i jak odbędą się szkolenia w celu koordynacji działań w zakresie wspólnego monitorowania i przeciwdziałania zagrożeniom. Zgodnie z ustawą szefowie muszą być przeszkoleni do 31 marca 2025 roku i miejmy nadzieję, że tak się stanie… Również w związku z prezydencją Polski w UE nasze instytucje będą miały okazję być gospodarzami (a reprezentanci z Polski będą również specjalnymi gośćmi) wydarzeń międzynarodowych związanych z bezpieczeństwem zdrowotnym czy epidemiologicznym.
Wizja AI zmian w kontekście amerykańskim
Szczepienia
W programie szczepień na rok 2025 wprowadzono kilka istotnych zmian. Dodano szczepienie przeciwko mpox (dawniej małpia ospa), a także zaktualizowano wytyczne dotyczące szczepień przeciwko RSV. Ułatwiono również kwalifikację do szczepienia przeciw wściekliźnie, co może okazać się kluczowe w sytuacjach nadzwyczajnych, jak powódź. Ponadto od 2025 roku szczepienie przeciw krztuścowi będzie bezpłatne dla wybranych grup dorosłych, między innymi dla kobiet w ciąży. Ma to duże znaczenie epidemiologiczne, bo w związku z dużą presją krztuśca należy przekonać lekarzy prowadzących ciąże, aby kierowali wszystkie nieszczepione w ostatnich 10 latach kobiety bez przeciwwskazań. W populacji ogólnej również należy promować doszczepianie preparatami zawierającymi antygeny krztuśca. Od 1 września 2024 roku w Polsce realizowany jest powszechny program szczepień przeciw HPV (również w szkołach), który obejmuje dzieci w wieku od ukończenia 9. roku życia do ukończenia 14. roku życia (9-walentną szczepionką Gardasil). Dodatkowo szczepionka dwuwalentna Cervarix dostępna jest bezpłatnie w ramach refundacji osobom w wieku od ukończenia 9. roku życia do ukończenia 18. roku życia. Wydaje się nieuzasadnione (moim zdaniem, ale też na podstawie prac modelowych) ograniczanie dostępu do preparatu Gardasil do 14 roku życia (powinna być brana pod uwagę granica inicjacji seksualnej i lekarz w wywiadzie kwalifikacyjnym mógłby o to pytać). Przeprowadzone rozeznania i wizje lokalne wykazały, że szkoły podstawowe nie mają, tak jak kiedyś gimnazja czy licea, doświadczenia w programach profilaktycznych organizowanych przez samorządy lokalne. Istnieje wiele innych przeciwności w szkołach podstawowych. Również startowanie od 9. roku życia zamiast 12-13. jest wątpliwe epidemiologicznie (ze względu na to, iż punktem końcowym wielu badań wskazujących na skuteczność był 10. rok od szczepienia i, mimo iż wciąż jakaś ochrona rezydualna utrzymuje się później, warto, aby mimo wszystko ten okres obejmował szczyt aktywności seksualnej dziewcząt, szacowany na około 20-22. rok życia w Polsce). Należy wskazać, że kampania informacyjna dotycząca szczepień p/HPV i zamieszanie wokół niej wyrządziły dużo szkód i rok 2025 powinien przynieść uporządkowanie tej kwestii. Wydaje się lepszym rozwiązaniem wprowadzenie szczepień zorganizowanych w szkołach podstawowych w klasie ósmej (dla wszystkich uczniów w województwach zachodniej Polski) i pierwszej klasie szkół ponadpodstawowych (tylko dla uczennic w województwach wschodniej Polski), żeby lepiej dostosować się do wartości prezentowanych w społecznościach lokalnych przy jednoczesnym zachowaniu epidemiologicznej skuteczności i efektywności kosztowej.
Grypa Ptaków
W 2024 roku w USA odnotowano bezprecedensowe przypadki zakażeń ssaków (bydło mleczne, koty i oczywiście ludzi) wysoce zjadliwym wirusem ptasiej grypy (HPAI) A/H5N1, co budzi poważne obawy. Należy obserwować doniesienia światowe, nie tylko z USA. W Kongo-Kinszasie grypa A (być może w połączeniu z innymi patogenami) spowodowała miejscową epidemię pod koniec 2024 roku. Klasyczna grypa A rozpoczyna właśnie swoją falę poświąteczną w Europie i jej apogeum przewidywane jest na okolice stycznia/lutego. Będzie ona pewnie niższa w Polsce niż w szczytowych sezonach 2022/2023 i 2023/2024. Do tej pory transmisja A/H5N1 między ssakami jest o znikomym znaczeniu epidemiologicznym. Transmisja człowiek-człowiek wciąż jest bardzo mało prawdopodobna (są pojedyncze przypadki zakażeń ludzi bez powiązania epidemiologicznego z bydłem lub ptactwem), ale nie jest wykluczone, iż w wyniku dryfu genetycznego czy reasortacji to się zmieni. Migracja ptaków wiosną 2025 roku pokaże, czy ptaki dzikie są znaczącym nośnikiem nowego wariantu wirusa. W związku z tym, że migracja na trasie Ameryka Północna – Europa jest bardzo ograniczona, bardziej prawdopodobne jest dojście szlakiem naturalnym obecnych wariantów przez Afrykę. Oznaczałoby to pojawienie się amerykańskich wariantów najszybciej dopiero z wiosenną migracją w 2026 roku. Nie oznacza to, iż w 2025 roku możemy spać spokojnie w Europie, gdyż przy obecnej mobilności ludzi i zwierząt towarzyszących (np. kotów) oraz transporcie dóbr może dojść do wprowadzenia patogenu za pomocą działalności człowieka.
Zainteresowanie grypa ptaków w mediach
Należy przypomnieć, że w Polsce i w Europie krążyły wirusy o tropizmie do ssaków (z charakterystycznymi mutacjami w segmencie PB2 RNA) w 2023 roku i są przesłanki wskazujące na endemiczny (europejski) charakter tych mutacji. Warto podkreślić, że między wiosną a zimą 2024 roku odnotowano tylko kilka zogniskowanych obszarów występowania ptasiej grypy (dowolny wariant) u drobiu w Polsce, a spadek intensywności ich występowania jest obserwowalny od 2022 roku. Wydaje się, że grypa ptaków globalnie zmierza w stronę pandemii. W głównym nurcie infosfery widać tendencję do ignorowania problemów, dopóki nie staną się one namacalnym zagrożeniem, a brakuje strategicznego myślenia i planowania na wypadek sytuacji kryzysowych. Eksport drobiu i jaj stanowi ważny element naszej gospodarki, stąd należy to uwzględnić w przygotowaniach na nowy rok. Zwłaszcza, że w USA grypa ptaków poza rynkiem drobiu spowodowała zawirowania w sektorze wołowiny i mleka. W zależności od konstrukcji szczepionki grypy sezonowej dla półkuli północnej w 2025, warto się zastanowić, czy nie objąć darmowymi szczepieniami pracowników w kontakcie ze zwierzętami hodowlanymi i mięsem. Politycy zajmują się pustą retoryką i kampanią wyborczą zamiast realnym rozwiązywaniem problemów, jakim jest przygotowanie planów ewentualnościowych i budowanie odporności.
Zakażenia jelitowe i szpitalne
Rok 2024 był zły pod względem liczby ognisk i zakażeń jelitowych o różnej etiologii (bez wyraźnego związku z powodzią). Po pandemii COVID-19 spadek dbałości o higienę i częstsze jedzenie na zewnątrz – związane z turystyką – mogły zwiększyć ryzyko zakażeń jelitowych. Wysokie temperatury sprzyjają rozwojowi bakterii, takich jak Salmonella, gronkowiec złocisty, E. coli czy pierwotniaków, jak Giardia, co będzie prowadzić do większej liczby ognisk zakażeń. Jednocześnie oporność bakterii na antybiotyki i selektywność szczepów patogennych zwiększają łatwość występowania ognisk w populacjach najbardziej narażonych, np. senioralnych. Druga połowa 2024 roku wskazuje na trend rosnący ognisk (w Polsce, ale też ogólnoeuropejski) spowodowanych przez norowirusy, więc zima 2025 roku powinna również charakteryzować się ponadprzeciętną liczbą ognisk z tego powodu. Mamy stałą tendencję wzrostową w przypadku zakażeń CD (Clostridium difficile) i w związku ze starzeniem się społeczeństwa, niestety, kolejny rok nie powinien być lepszy. Ze względu na pojawiające się i zanikające konkretne geny oporności, wydaje się, iż rok 2025 nie przyniesie tu rewolucji. Wariant z Mutacją OXA-244, który mocno zasygnalizował swoją obecność w latach 2022-2023, wydaje się być pod kontrolą.
Koncepcja kontroli zakażeń szpitalnych według AI
Powódź Borys
Powódź w 2024 roku, spowodowana cyklonem Borys, dotknęła region dorzecza Odry. Nie spowodowała jednak znaczących wzrostów zakażeń wodozależnych. Istnieje realna potrzeba zbadania, czy woda powodziowa i gleby w Polsce, a szczególnie ujęcia w postaci studni, stanowią zagrożenie pod kątem obecności bakterii oraz struktury mikrobiotycznej. Dostępne są technologie, takie jak NGS i podejście targetowane, które umożliwiają przeprowadzenie takich badań. W przyszłości konieczne może okazać się wdrożenie systemu ciągłego monitoringu wody płynącej (co będzie wymagać rozwiązania konfliktu kompetencyjnego w tym zakresie). Istnieją również odpowiednie zasoby, takie jak regionalne jednostki badawcze i mikrobiolodzy wojskowi, a także doświadczenia z innych krajów, które można wykorzystać w celu skutecznego przeciwdziałania zagrożeniom. Zwłaszcza że nowa ustawa o ochronie ludności nakazuje wprost państwowym instytutom badawczym i uczelniom czynny udział i udostępnienie środków technicznych na rzecz wojewody w przypadku zagrożenia. Rektorzy i dyrektorzy jednostek powinni odpowiednio poinformować i przeszkolić swój personel na tę okoliczność w roku 2025, gdyż ustawa weszła dziś w życie. Natomiast wykryte pozostałości chemiczne w glebach na terenach popowodziowych nie stanowią zagrożenia dla przyszłych upraw (mimo znalezienia śladowych ilości substancji niebezpiecznych), a ich stężenia w analizowanych próbkach były na poziomie śladowym i nie stanowią zagrożenia dla roślin, a tym samym dla zdrowia zwierząt i człowieka. Należy w 2025 roku zebrać doświadczenia z powodzi i zastanowić się nad nowoczesną koncepcją odpowiedzialności i przygotowania w odniesieniu do tego typu zagrożeń. Ważnym aspektem jest tu komunikacja zdrowotna. Jest to okazja dla Wrocławia do odbudowania swojej potęgi w badaniach zdrowia środowiskowego wód. GIS, GIW, GIOŚ i PIORiN wraz z państwowymi instytutami badawczymi podległymi ministerstwom rolnictwa, zdrowia i środowiska mogłyby właśnie tam powołać wspólny Instytut Wody, który miałby na celu tworzyć zalecenia i posiadać laboratoria specjalistyczne w zakresie bezpieczeństwa wodnego z uwzględnieniem „Jednego Zdrowia”. Bazując na doświadczeniach z inspekcjami: sanitarnymi, ochrony środowiska i weterynaryjnymi, pozytywnie oceniam koordynację służb podczas sytuacji kryzysowej, porównując ją korzystnie do roku 1997. Stan wyjątkowy ułatwia służbom działanie, a publikacja odpowiednich rozporządzeń potrafi zdziałać cuda, co potwierdzają obserwacje braku takiego stanu w województwie podkarpackim w 2023 roku w związku z kryzysem związanym z Legionellą. Mimo pozytywnej oceny policji i wojska, podkreślić należy ich niewystarczającą liczbę oraz rozczarowanie działaniami na szczeblu ponadwojewódzkim i krajowym, z wyjątkiem dobrze ocenianych działań lokalnych. Służby narzekają na brak wiedzy i nieodpowiednie zachowanie laików w sytuacjach kryzysowych. Dodatkowo studenci Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu wykazują brak wiedzy i chęci do nauki o zagrożeniach medycznych i epidemiologicznych związanych z powodzią, co jest szczególnie widoczne wśród przyszłych pielęgniarek (100%) i lekarzy (60%). W roku 2025 dyskusja nad programem nauczania zawodów medycznych powinna zostać podjęta, gdyż oddolnie, ze strony studentów czy kadry, raczej nie będzie ona inicjowana. Jest to typowy konflikt między kompetencjami wymaganymi na potrzeby bezpieczeństwa państwa a dążeniami jednostek do rozwoju w obranych przez siebie obszarach.
Komunikacja zdrowotna w czasie powodzi
Bioterroryzm i biologiczny negacjonizm
Rozwój sztucznej inteligencji niesie ze sobą nowe zagrożenia w obszarze bioterroryzmu i dezinformacji. AI, w tym duże modele językowe, może ułatwiać dostęp do wiedzy i narzędzi niezbędnych do konstruowania broni biologicznej, nawet osobom bez specjalistycznej wiedzy. Modele te mogą generować instrukcje, pomagać w projektowaniu patogenów czy identyfikowaniu słabych punktów w systemach bezpieczeństwa. Chiński DeepSeek v3 to prawdziwy przełom w świecie modeli AI. W testach wyprzedza GPT-4o i Claude 3. Jest on nie tylko wydajny, ale również mniej wymagający sprzętowo niż amerykańskie odpowiedniki, a do tego jest otwarty. Teoretycznie można go postawić w domu na własnych kartach graficznych i nikt nie będzie wiedział, o co jest on pytany. https://chat.deepseek.com/a/chat/s/3f68daa5-86b8-4666-b4ae-15d4ba92a548 Nie ma takich zabezpieczeń, jak u amerykańskich konkurentów. Otwartoźródłowy charakter niektórych modeli AI sprawia, że kontrolowanie ich wykorzystania jest niezwykle trudne, a egzekwowanie ewentualnych regulacji staje się problematyczne, zwłaszcza że modele te mogą być udostępniane w darknecie. Osoby dążące do przeprowadzenia ataku bioterrorystycznego są zazwyczaj silnie zmotywowane, co sprawia, że obejście regulacji jest dla nich wyzwaniem, ale nie barierą nie do pokonania. Obecnie brakuje skutecznych rozwiązań technologicznych i prawnych, które mogłyby zapobiegać wykorzystaniu AI w celach bioterrorystycznych, a dyskusja na ten temat jest dopiero na wczesnym etapie. Należy podkreślić, że Polska jest prawdopodobnie najbardziej podatnym krajem NATO na takie ataki, ze względu na brak obrony cywilnej (w przebudowie) oraz silnie skonfliktowane instytucje wewnętrzne. AI może być również używana do masowego tworzenia i rozpowszechniania dezinformacji, w tym na temat zagrożeń biologicznych, co może prowadzić do paniki, chaosu i utrudniać działania służb. Coraz trudniej będzie odróżnić treści wygenerowane przez AI od prawdziwych informacji, co utrudni weryfikację źródeł i podejmowanie właściwych decyzji. Dezinformacja generowana przez AI może podważać zaufanie do instytucji państwowych, służb medycznych i naukowców, co z kolei utrudni skuteczne reagowanie na kryzysy. Poprawa cyberbezpieczeństwa w kontekście kontroli zakażeń może mieć duże znaczenie, gdyż wrocławska stacja sanitarno-epidemiologiczna padła ofiarą ataku hakerskiego w 2024 roku, co wskazuje na podatność naszych rejestrów zawierających dane wrażliwe w tym zakresie. W przypadku eskalacji w wojnie hybrydowej z Rosją (np. w wyniku blokady Morza Bałtyckiego), kontrola zakażeń i inne działy medycyny, ze względu na swoją łatwość, mogą stać się celem obcych służb. W Polsce brakuje kompleksowych regulacji i wytycznych dotyczących postępowania w przypadku zagrożeń bio/cyber-terrorystycznych, zwłaszcza w kontekście nowych technologii, takich jak AI. Z doświadczeń z grypą ptaków w 2023 roku, katastrofą na Odrze w 2022 roku, Legionellą w 2023 roku czy powodzią w 2024 roku wynika, że brakuje skutecznej koordynacji między różnymi służbami i instytucjami odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo biologiczne, a podział kompetencji jest niejasny i komunikacja między nimi jest utrudniona. Nowa ustawa o ochronie cywilnej w końcu nakazuje edukację na poważnym poziomie i rok 2025 będzie rokiem szkoleń w tym zakresie (o 2 lata za późno, ale lepiej później niż wcale). Brakuje również edukacji na temat zagrożeń związanych z AI i bio/cyber-terroryzmem, zarówno wśród decydentów, jak i ogółu społeczeństwa.
Wizja bioterroryzmu i LLM for bad
Inne zo0nozy
Rok 2025 pokaże, czy wirus Zachodniego Nilu przezimował w Polsce. Zakażenia ptactwa i koni oraz przypadki u ludzi na trasach migracyjnych latem 2024 roku wskazują, że wirus był obecny w wielu miejscach Polski jednocześnie. Badania przeciwciał pokażą, czy doszło do stałej introdukcji wirusa (który obecnie zimą praktycznie się nie rozprzestrzenia z powodu braku wektora). Zakażenia kleszczowe, takie jak borelioza z Lyme i KZM (kleszczowe zapalenie mózgu), niestety rosną i będą rosnąć, gdyż wydłuża się okres aktywności kleszczy. Prawdopodobnie kleszcze uaktywnią się wcześnie wiosną i będą zagrażać do późnej jesieni 2025 roku u ludzi i zwierząt towarzyszących. Od 2022 roku mamy także dosyć dużą aktywność w związku ze wścieklizną w Polsce wschodniej, która utrzymuje się na podobnym poziomie. Niestety, zajęta wojną Ukraina nie daje rady ze zwalczaniem wścieklizny w populacji dzikiej na swoim obszarze, graniczącym z Polską. Dirofilaria (nicień) również jest już obecna mniej więcej w całym kraju i będziemy dalej diagnozować Dirofilariozę u psów w 2025 roku w obszarach, w których wcześniej nie występowała.
Choroby odzwierzęce bez potencjału zoonotyczne jak Choroba niebieskiego języka, ASF, rzekomy pomór drobiu (Newcastle).
Pojawienie się choroby BlueTongue w zachodniej Polsce jesienią 2024 roku nie powinno spowodować jej szybkiego rozprzestrzeniania się w obszarze hodowli bydła ze względu na brak aktywności wektorów (kuczmanów) zimą. Niepokoi jednak duża intensywność ognisk zlokalizowanych w obszarze już zapowietrzonym, stąd konieczne są plany naprawcze wdrożone jeszcze przed wiosną 2025 roku, bo inaczej eliminacja choroby może się nie powieść. Jest to ważne ze względu na potencjalną utratę kolejnych zagranicznych rynków zbytu (póki co nałożone embarga pochodzą z obszarów o drugorzędnym znaczeniu). W przypadku ASF kolejny rok nie powinien się dużo różnić od roku 2024. Większość kraju, gdzie intensywnie hoduje się trzodę chlewną, jest zajęta przez afrykański pomór świń, stąd dalsze rozprzestrzenianie się choroby ma charakter drugorzędny. W związku z endemizacją wirusa na dużych obszarach, jego presja jest niska, ale jednak powoduje konieczność intensywnej bioasekuracji. To niestety powodować będzie obniżoną dochodowość w sektorze trzody chlewnej. Za to rzekomy pomór drobiu będzie się prawdopodobnie rozprzestrzeniał ze wschodu na zachód, gdyż problem występuje za wschodnią granicą Polski i jest to już kolejna introdukcja zakażenia. Dalsze rozprzestrzenianie może być bardzo kosztowne dla branży drobiarskiej. 10 stycznia w Niemczech przy granicy z Polską (ok 60km) potwierdzono pierwszy przypadek pryszczycy (FMD) od wielu lat w naszym regionie. Ludzie co do zasady nie są podatni (udokumentowane zakażenia są niezwykle rzadkie i nie traktuje się tej choroby jako zoonozy), ale z punktu widzenia gospodarczego pojawienie się tej choroby w Polsce (mało prawdopodobne), spowoduje katastrofalne skutki dla hodowli bydła mlecznego i opasowego,
Wycofywanie Środków Ochrony Roślin i Antybiotyków w hodowli
Ograniczenie stosowania antybiotyków w hodowli zwierząt i środków ochrony roślin to kolejny ważny element strategii „Od pola do stołu”. Na podstawie dokumentów unijnych można stwierdzić, że rok 2025 przyniesie skokowe ograniczenia czasowe i całkowite wycofywanie substancji czynnych środków ochrony roślin. Warto podkreślić, że główne agrofagi zbóż, ziemniaków i jabłoni w ostatnich latach są w miarę pod kontrolą, podobnie jak gatunki inwazyjne – nic obecnie nowego się nie dzieje. Od 2025 roku realnie będzie obowiązywać raportowanie ilości antybiotyków stosowanych w hodowli. Należy więc monitorować, czy w związku z ograniczeniami nie dochodzi do ponownej reaktywacji znanych i łatwych w zwalczaniu do tej pory zakażeń bakteryjnych czy pojawienia się innych agrofagów (jak szkodniki). Dużym wyzwaniem mogą się okazać toksyny w żywności pochodzenia roślinnego.
Wizja AI wdrażania planu od pola do stołu
Podsumowanie
Rok 2025 powinien być wykorzystany do:
wyciągnięcia lekcji z powodzi Borys (choć nie spowodowała znaczących wzrostów zakażeń wodozależnych, ale istnieje luka w badaniach mikrobiologicznych czy w komunikacji)
przygotowania się na pandemię zoonotyczną grypy ptaków (przypadki zakażeń ssaków wirusem A/H5N1 budzą obawy w Polsce o tak ważnej pozycji przemysłu drobiarskiego)
Przygotowania na zagrożenia hybrydowe ze strony Rosji (rozwój sztucznej inteligencji niesie ze sobą nowe zagrożenia w obszarze bioterroryzmu i dezinformacji)
Mapa zagrożeń i wyzwań na 2025
Jeśli chodzi o sezon infekcyjny chorób oddechowych, COVID-19 nie stanowi już takiego zagrożenia, jak w poprzednich latach, a obecne warianty nie konkurują z innymi typowymi infekcjami grypopodobnymi. Po szczytach zachorowań na krztusiec w 2024 roku sytuacja się stabilizuje. Migracje z Ukrainy przez Polskę nie stanowią już takiego zagrożenia, jak w poprzednich latach, chociaż nadal istnieje ryzyko związane z chorobami zakaźnymi, takimi jak polio czy HIV. Grypa ptaków stanowi poważne zagrożenie, a przypadki zakażeń ssaków wirusem A/H5N1 budzą obawy. W innych obszarach sytuacja jest w miarę stabilna. Pozostaje więc życzyć, aby rok 2025 był rokiem edukacji zdrowotnej (zwłaszcza w obszarze koordynowania, monitorowania i zwalczania zagrożeń biologicznych) i żeby ta wiedza była jak najmniej potrzebna.
PS. Tekst był pisany przez człowieka (co pewnie widać bo stylistyce), a AI wygenerowała obrazki.
Protesty rolników w Polsce i Europie związane z umową o wolnym handlu między Unią Europejską a krajami Mercosur (część Ameryki Południowej) są wyrazem głębokiego niezadowolenia i obaw o przyszłość europejskiego rolnictwa.
Dyskurs w Internecie dotyczący protestów rolniczych w kontekście umowy Mercosur jest intensywny i wyraża różnorodne perspektywy, często emocjonalne i krytyczne wobec potencjalnych skutków tej umowy dla wprowadzenia (tu mocno widać polski punkt widzenia).
Zainteresowanie protestami rolniczym w kontekście umowy Mercosur kształtowało się głównie ostatnio w okolicach 19 listopada (negocjacje zakończone) i 6 grudnia (podpisanie porozumienia).
Zasięgi, Wzmianki i sentyment umowa mercosur/protesty rolnicze
Bardzo negatywne wzmianki miały miejsce pod koniec listopada (m.in. w rumuńskiej infosferze w kontekście Georgescu, jednocześnie krytyczne wobec Polski i wskazujące konflikt o ukraińskie zboże).
Analiza tematyczna wyłoniła przeciwników:
Krytyka Umowy: Umowa niekorzystna dla rolników w EU.
Protesty Rolników: Blokady i demonstracje przeciwko Mercosur.
Polityczne Komentarze: Rządy krytykowane za brak działań.
Bezpieczeństwo Żywnościowe: Obawy o niższe standardy produkcji. i dostęp długofalowy do żywności w UE.
Opinie Ekspertów: Ekonomiczne i społeczne analizy umowy.
Sentyment prorolniczy: Solidarność z rolnikami w protestach.
I zwolenników umowy:
Dostęp do Rynku EU: Nowe możliwości eksportu dla rolników (głównie Argentyna).
Rozwój Gospodarczy: Wzrost i inwestycje w regionie Mercosur.
Współpraca Międzynarodowa: Zacieśnienie więzi z Europą.
Kampania Informacyjna: Kampanie prowadzone na rzecz umowy w UE
Co ciekawe, poza tekstami które algorytm wykrył że są zamawiane, nie ma w Europie specjalnie dyskursu, który by tę umowę bronił, a cała narracja popierająca umowę pochodzi zza Atlantyku.
Dyskurs się koncentruje wokół Polski i Francji w Europie (największych przegranych rolniczo jeżeli dojdzie do skutku umowa) i Argentyny (która ma największe nadzieje pod rządami wolnorynkowców na wyjście z problemów ekonomicznych dzięki swojemu rolnictwu).
Liczba wzmianek pochodząca z danego kraju
Również w innych krajach europejskich, takich poza Francją i Polską, rolnicy wyrażają swoje niezadowolenie, organizując protesty i apelując do swoich rządów o interwencję, ale nie ma to specjalnie przełożenia na zauważania poza obszarami niszowego internetu. Nawet jak na wielkość krajów typu Słowacja, Węgry, Austria (których rządy wahają się co do poparcia umowy) to zainteresowanie jest znikome. Wydaje się, że przejście rządów tych krajów na stronnictwo poparcia umowy nie wywoła niepokojów społecznych.
Ciekawa sytuacja jest w Hiszpanii, gdzie dyskurs jest bardzo podzielony i jest dużo głosów łączności z Ameryką Łacińską, ale też lęków związanych z własną produkcją rolna.
Forma dyskursu z Ameryki Łacińskiej jest też dosyć różna w porównaniu z Europą. Znacznie więcej jest tam nawiązań do konserwatyzmu i religii katolickiej (mimo iż główny “influencer” czyli prezydent Milei z Argentyny mimo, iż był wychowany w tradycji chrześcijańskiej, nie jest katolikiem), jako łącznika w tradycją europejską. Mnie również zafascynowała estetyka świąteczna „feliz navidad” (co może być dodatkowym triggerem dużo nacechowania religijnego) latynoskich tiktoków czy forum rolniczych, trochę w stylu naszych początków lat 2000 kiedy jako dziecko uczyłem się programować w html:)
Za to we Włoszech, Belgii i Rumunii, gdzie dyskusja jest obecna, to rolnicy chcą protestować w obronie swoich interesów. Nie wiem czemu algorytm mi się w Brand24 wywala na Niemcach, więc nie mogę nic na ten temat powiedzieć.
Tematyka protestów rolniczych w Indiach się też przewija oraz chłodne spojrzenie anglojęzycznej infosfery. Co ciekawe aktorzy proekologiczni jak Greenpeace wskazują aspekty negatywne tej umowy a mianowicie jeszcze większą gospodarka rabunkowa na latyfundiach latynoskich, wyniszczającą ekosystem, czy zaniedbując dobrostan zwierząt hodowlanych.
główne typy mediów w dyskursie
Duża część dyskusji toczy się się w formie filmików (taka już era tik toka, rolek, czy szortów). Relatywnie duża liczba tekstów w mediach tradycyjnych świadczy o zaangażowaniu wielu małych portali, w dużej mierze rolniczych. Wśród głównym influencerów mamy polskich i francuskich komentatorów. Co ważne, dyskurs podejmuje we Francji główny nurt medialny, a w Polsce nie – głównie niszowe media tradycyjne i media społecznościowe.
Główni infuencerzy w dyskursie
Z polskich influencerów to Waldemar Buda i Łukasz Warzecha się łapią w topie, co świadczy, że w przeciwieństwie do Francji, agencje medialne nie podjęły u nas tematu.
Chmura słów w dyskursie
Chmura słów pokazuje, że hiszpański (pozytywny i neutralny sentyment) oraz polski i francuski (negatywny sentyment) z elementami angielskiego dominują i opisują kwestie związane z umową i jej konsekwencjami po obu stronach Atlantyku.
Podsumowując dyskurs w Internecie pokazuje wyraźny podział w percepcji umowy Mercosur, z Europą zaniepokojoną o swoje rolnictwo (co ważne nie ma poza kampaniami informacyjnymi żadnego wsparcia medialnego tej umowy), a Ameryką Łacińską widzącą szansę na rozwój, przy czym narracja poparcia umowy pochodzi głównie zza Atlantyku.
Szanowni Państwo opiekunowie zwierząt regionu Dolnego Śląska, Opolszczyzny i Śląska oraz częściowo w innych miejscach Polski, zwłaszcza wzdłuż Odry w następnych tygodniach.
W związku z
obecną sytuacją powodziową w naszym regionie, zwracamy się z pilną prośbą o rozpowszechnienie
kluczowych informacji dotyczących bezpieczeństwa zwierząt towarzyszących.
:
Należy bezwzględnie unikać dopuszczania zwierząt
do picia wody powodziowej.
Stanowczo odradzamy pozwalania zwierzętom
towarzyszącym na kąpiele w wodach powodziowych.
Zalecamy ograniczenie spacerów w pobliżu rzek i
innych akwenów dotkniętych powodzią.
Należy uważać, aby zwierzęta nie podejmowały
padliny niesionej wodą.
Należy przygotować zwierzę na ewentualną
ewakuację.
Nasze obserwacje oraz wcześniejsze doświadczenia związane z kryzysami powodziowymi, m.in. w Grecji, wskazują na liczne przypadki niebezpiecznych zachowań, w tym spacerów z psami i kąpieli nad rzekami objętymi powodzią. Szczególnej uwagi wymaga też trudna sytuacja zwierząt w schroniskach, które często usytuowane są w miejscach o niskim priorytecie, w związku z czym mogą być narażone na oddziaływanie powodzi.
Bazując na doświadczeniach z powodzi w Tesalii we wrześniu 2023 roku oraz innych podobnych wydarzeniach np. W Niemczech wiosną 2024, oto rekomendacje dotyczące działań weterynaryjnych i związanych z ochroną zwierząt w kontekście obecnej sytuacji powodziowej w Polsce:
1. Monitoring wody:
– Priorytetowe sprawdzanie ujęć wody używanych do pojenia zwierząt (chcemy zrobić monitoring wody porządny ale nie idzie Współpraca Inspekcji Weterynaryjnej z Sanepidem w zakresie badań wody) zwykle proste testy na E Coli wystarczy, żeby oszacować poziom występowania innych patogenicznych bakterii. Pełna diagnostyka fizykochemiczna i mikrobiologiczna nie jest efektywna-kosztowo
2. Ewakuacja zwierząt:
– Rozważenie systemu triażowego w kolejności: konie, bydło, świnie, ptactwo (jak w Niemczech)
– Przygotowanie na ograniczone możliwości służb (straż, policja) w ewakuacji (to ich obowiązek, ale mogą być zajęci innymi sprawami i nie być przygotowani)
3. Ochrona gospodarstw:
– Skupienie uwagi na małych gospodarstwach rodzinnych, szczególnie narażonych na podtopienia (fala na Odrze jest większa niż zakładano więc sporo tego będzie w dolnym Śląsku i ziemi lubuskiej, a Wisła też będzie podtapiać) przede wszystkim woda będzie niszczyć składowana pasze!
– Stąd konieczność zabezpieczenia paszy oraz pestycydów.
4. Monitorowanie chorób:
– Zwiększona czujność na występowanie biegunek u zwierząt (głównie o etiologii toksynowej)
– Uwaga na potencjalny wzrost przypadków salmonellozy i ogólnie choroby skóry i GI
5. Ograniczenia dla hodowców:
– Rozważenie wprowadzenia zakazu wypasu na terenach zalewowych (jeszcze jest ciepło…)
6. Kontrola wektorów chorób:
– Monitorowanie wzrostu liczebności komarów (dopiero za rok wyjdzie) i potencjalnego wzrostu przypadków leiszmaniozy (i innych pierwotniaków)
– Uwaga na możliwy wzrost występowania wirusa Zachodniego Nilu (WNV) jeżeli był dostępny w środowisku
7. Bezpieczeństwo paszowe:
– Kontrola jakości pasz, szczególnie pod kątem skażenia powodziowego
– Przeciwdziałanie nielegalnemu wprowadzaniu do obrotu paszowego kukurydzy popowodziowej
8. Komunikacja:
– Aktywna rola izb w uspokajaniu hodowców, tak będą odszkodowania
– Przygotowanie na pytania dotyczące rekompensat za utracone zwierzęta i skażoną paszę
9. Długoterminowe konsekwencje:
– Przygotowanie na potencjalny wzrost liczby patogennych bakterii i pierwotniaków w środowisku w kolejnych tygodniach
– Monitorowanie szkód w uprawach spowodowanych przez zwierzęta uwolnione z zalanych obór/chlewni (to w Grecji była największy problem bo zwierzęta pasły się na polach nie zalanych wchodząc w szkodę)
10. Współpraca międzysektorowa:
– Koordynacja działań między służbami weterynaryjnymi, rolniczymi i sanitarnymi. P. wspólne badanie wody przeznaczonej do pojenie zwietrząy
– Wymiana doświadczeń z innymi krajami, które niedawno doświadczyły podobnych sytuacji (np. Czechy, Niemcy)
Analizie poddano materiał od 12.09 (kiedy już znane były prognozy i wiadomo były iż Obszar Sudecko-Beskidzki będzie poważnie zagrożony) do 20.09.
ODRA
W temacie Odry zdecydowanie widać orientację na zmagania Wrocław w mediach tradycyjnych. Media społecznościowych “fala” zainteresowania jest bardziej płaska.
Odra wzmianki całkowite i zasięgi w social mediach
Widzimy, że relacje video pojawiły się dopiero jak fale kulminacyjna
Odra: różne media
Co dosyć zaskakujące zniesmaczenie jest dominującą emocją
Odra: Analiza sentymentu wielowymiarowa
Wiąże się z trochę z tym, że negatywne emocje dominowały w czasie przygotowania do obrony Wrocławia stąd upolitycznienie dyskusji o Odrze (przerzucanie winy między głównymi plemionami politycznymi) .
Odra: Dynamika sentymentu binarnie
POWÓDŹ/PODTOPIENIA
W temacie Powodzi widzimy zanik zainteresowania (po minięciu Nysy powódź przestała zabijać i niszczyć dobytek/infrastrukturę w sposób katastrofalny)
Powódź: Zasięgi i wzmianki
Najwięcej negatywnych emocji pojawiło się gdy zaczęło się podsumowywanie strat i szukano winnych tego stanu.
Powódź: SentymentPowódź: analiza tematyczna
Jak się można było tego spodziewać dominowały tematy neutralne (informacyjne) a te polityczne były nacechowane negatywnie (w tak silny sposób jak nigdy z mojego doświadczenia).
Co ciekawe dyskurs poszedł dwoma ścieżkami: osobno media tradycyjne a osobno społecznościowo (zazwyczaj tak się nie dzieje) z innymi tematami i inną dynamiką
Powódź: słowa kluczowe w temacie społecznościowym
Bardziej regionalnie w mediach społecznościowych z kulminacją w czasie podwozi na prowincji.
Powódź: dynamika w temacie społecznościowym
I bardziej metropolitalnej/ogólnopolsko w mediach tradycyjnych
Powódź: słowa kluczowe w temacie mediów tradycyjnych Powódź: dynamika w temacie newsów
W związku z sytuacją w moim regionie staram się obserwować co się dzieje w mediach społecznościowych i mediach lokalnych. Teraz idealnie można z poziomu nadzoru mediów społecznościowych śledzić sytuację na Dolnym Śląsku i Opolszczyźnie oraz gdzie indziej real-time.
Dziękuję wrocławskiej firmie Brand24 za darmowe udostępnienie narzędzia do celów naukowych.
Dyskusja w mediach polskojęzycznych jest najintensywniejsza w całym regionie. W mediach niemiecko-języcznych (głównie Austria i Szwajcaria) temat nie budzi emocji, w przeciwieństwie do Polski i Czech.
Mezoskopowo Polska: jest bardzo wyraźny wrocławski motyw (silna tematyczna grupa) najwięcej tam wspomnień z dzieciństwa Wrocławian:)
W temacie powodzie/podtopienia do piątku 13.09 dominowały wspomnienia historyczne i prognozy pogody/ostrzeżenia. Brak jeszcze dyskusji o sytuacji bieżącej, bo jeszcze się nie zaczęła powódź. Jest atmosfera wyczekiwania.
W związku z tym, że dzięki konsorcjom hydrotechnicznym metropolie Wrocław i Opole nie są za bardzo zagrożone zalaniem (jedynie podtopieniem) to i tak wokół nich kręci się cała narracja i dyskurs. Prowincja jest zupełnie niezauważalna w dyskursie.
I mikroskopowo – moja rzeka: Mam 200m do Bystrzycy
Specjalnie jeszcze nie ma dużej dyskusji w temacie Bystrzycy. Należy zaznaczyć, że poziom wody do piątku wieczór był w większości punktów pomiarowych na poziomie niskim.
ludzie dyskutują np., czy zapora w zagórzu śląskim wytrzyma
Nysa (tu bez rozróżnienia czy Łużycka czy Kłodzka) jeszcze nie jest specjalnie dyskutowana.
Nysa – jako również ta rzeka która miała sprawić problemy najszybciej
Pięknie widać reakcję ludzi na zagrożenie – i to w czasie rzeczywistym!
Na podstawie przedstawionej dyskusji można wyciągnąć kilka ważnych wniosków dotyczących świadomości sytuacyjnej uzyskiwanej dzięki nadzorowi internetowemu:
Szybkość informacji: Media społecznościowe i komunikacja internetowa pozwalają na błyskawiczne rozprzestrzenianie się informacji o sytuacji kryzysowej ludzie pokazując na mediach społecznościowych gdzie są problemy, mogą być szybsi niż służby – np. Streamują z wielu miejsc na raz (np. Dużo wideorelacji z Ślęży, Baryczy czy Białej).
Różnorodność źródeł: Nadzór internetowy umożliwia zbieranie danych z wielu źródeł jednocześnie – od oficjalnych komunikatów po relacje naocznych świadków. To pozwala na stworzenie pełniejszego obrazu sytuacji. Często ludzie pokazują też gdzie jest spokój. Nadzór internetowy pozwala na szybkie porównanie informacji krążących w sieci z oficjalnymi komunikatami i modelami, co może pomóc w weryfikacji danych.
Identyfikacja problemów lokalnych: Społeczności lokalne często jako pierwsze zgłaszają konkretne problemy w swoim otoczeniu, co może pomóc w ukierunkowaniu działań służb. Np. druhowie ZHP/ZHR szybko reagują dzięki profilom na facebooku.
Wyzwania komunikacyjne: Niestety mrzonki, że kiedyś powstanie „zespół szybkiej komunikacji”, który mógłby na bieżąco informować o zagrożeniach i ryzyku (oraz jego niepewności), są cały czas aktualne, bo nie ma takiego!
Dezinformacja i panika: Jednocześnie zwrócono uwagę na ryzyko bezsensownej paniki i potrzebę przekazywania informacji, nie na zasadzie sensacji, tylko informacji rzetelnej na chwilę obecną (w związku z niepewnościami pogodowymi i innymi czynnikami jak zmiana pracy zapór sytuacja jest bardzo dynamiczna). Dez/mis-informacja czyli bolączka pandemii czy powodzi 1997, niestety jest z nami. Należy pamiętać, że jesteśmy w konflikcie hybrydowym z Rosją, która może próbować podgrzewać atmosferę, np. celem wywołania paniki we Wrocławiu – ważnym ośrodku logistycznym wojsk NATO.
Międzynarodowy przepływ informacji: Dyskusja pokazuje, jak informacje z jednego kraju (np. modele czeskie) mogą być szybko dostępne i analizowane w innym kraju. Komunikacja z Czechami jest teraz wyborna/výborna !
Wsparcie dla decyzji: Świadomość sytuacyjna uzyskana z nadzoru internetowego może wspierać podejmowanie decyzji, takich jak ewakuacja Głuchołaz.
Edukacja społeczeństwa: Nadzór internetowy może pomóc w identyfikacji obszarów, gdzie potrzebna jest dodatkowa edukacja lub informacja dla społeczeństwa. Niestety to zostało totalnie zawalone na prowincji. Cały świat nie kończy się we Wrocławiu – taka rada dla ludzi ze sztabu kryzysowego w DUW. Należy wezwać lekarzy weterynarii i inspektorów weterynaryjnych w regionie, żeby nagłaśniali aby opiekunowie nie pozwalali zwierzętom towarzyszącym pić wody powodziowej ani się w niej kąpać (widać masę zdjęć ludzi co z psami sobie chodzą nad rzeki).
A teraz o modelowaniu hydrologicznym kilka słów. Zgodnie z przewidywaniami pierwsza poszła Biała.
Biała po stronie czeskiej i polskiej (Głuchołazy)
Warto zwrócić uwagę na duże różnice między modelami w stosunku do rzeki Białej. Modele hydrologiczne, choć niezwykle użyteczne, są obarczone pewnym stopniem niepewności. Oto kilka kluczowych aspektów tej niepewności:
Zmienność danych wejściowych: Modele opierają się na danych dotyczących opadów, topografii, przepływów w rzekach itp. Każdy z tych elementów może się zmieniać w czasie rzeczywistym, co wpływa na dokładność prognoz. Bardzo trudno modeluje się zagadnienie optymalizacyjne jakim jest synchronizacja pracy zbiorników retencyjnych.
Różnice w podejściach modelowania: Jak wspomniano, różne kraje i instytucje mogą stosować odmienne modele. Polski model z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu oparty na równaniach różniczkowych czy model ICM/IMGW oparty na quasi ARIMA z kowariatami opad-odpływ może dawać inne wyniki niż modele używane przez Czechów czy Niemców, które mogą wykorzystywać metody oparte na sztucznej inteligencji (ze znacznie większą ilością danych wykorzystywanych do modelowania).
Ograniczenia czasowe i przestrzenne: Modele mogą być mniej dokładne w przewidywaniu zdarzeń krótkoterminowych lub na małych obszarach. Stąd raczej nie patrzymy w modelu typu ARIMA/ i inne AI na dłużej niż 30h i a na kilka dni raczej polegamy na modelu opartym o równania różniczkowe/modele stochastyczne.
Czynnik ludzki: Interpretacja wyników modeli i podejmowanie decyzji na ich podstawie (np. o ewakuacji) zależy od doświadczenia i oceny ekspertów. Opieranie się na modelu ICM/IMGW przez ludność powodować będzie duże zakłamania.
Zmienność warunków lokalnych: Specyfika terenu, stan infrastruktury przeciwpowodziowej czy nawet działania ludzi mogą wpływać na rzeczywisty przebieg powodzi. Np. obiekty hydrotechniczny w Raciborzu może diametralnie obniżyć falę powodziową na Odrze idącą z czeskiej Ostrawy.
Mimo tych niepewności, modele hydrologiczne są niezwykle cenne w zarządzaniu kryzysowym. Przypadek Głuchołaz pokazuje, że lepiej jest działać proaktywnie na podstawie modeli, niż czekać na rozwój sytuacji. Współpraca międzynarodowa i wymiana danych (jak w przypadku Czech) może znacząco poprawić jakość prognoz i decyzji.
Jak to jest z modelami, się aktualizują z godziny na godzinę. Np. kumulacja fali na Odrze we Wrocławiu jeszcze w czwartek była przewidywana na niedzielę/poniedziałek (16/17.09), a w związku z tym że opady były bardziej intensywne we wschodniej części regionu, więc i woda Odrą i Nysą musi płynąć dłużej niż Bystrzycą/Bobrem, to i pik prognozowany jest później wtorek-czwartek (18-20.09). To spowodować może też wywłaszczenie fali i ochronić Wrocław przed największym zagrożeniem przelania się nad wałami (jedynym realnym zagrożeniem dal miasta są podtopienia, wyłączenie oczyszczalni ścieków i infrastruktury kanalizacyjnej czy przesiąkania wałów). Oczywiście sytuacja może się jeszcze wiele razy zmienić.
Mapka sytuacyjna aktualnych wydarzeń
Biorąc pod uwagę przewidywane zagrożenie powodziowe w regionie oraz wymiar epidemiologiczny w obszarze jednostek Jednego Zdrowia, zaleca się:
Przygotowanie służb ratowniczych, szczególnie na Opolszczyźnie, Dolnym Śląsku i części Śląska, na możliwość intensywnych działań w nadchodzący weekend oraz na początku przyszłego tygodnia.
Mobilizację kadry lekarskiej, pielęgniarskiej oraz pracowników sanepidu od początku przyszłego tygodnia do zwalczania potencjalnych skutków powodzi i podtopień (kwestie uzdatnianie/dostarczanie wody pitnej i szczepień).
Przygotowanie działań ewakuacyjnych zwierząt hodowlanych i towarzyszących (włączenie Inspekcji Weterynaryjnej, NGOsów i różnorakich państwowych jednostek ochrony przyrody).
Nie zapominajmy o mieszkańcach prowincji! We Wrocławiu i Opolu mieszka 25% regionu a praktycznie całe energia komunikacyjna jest skierowana do mieszańców metropolii. Już w piątek rano docierały do nas spostrzeżenia mieszkańców powiatu prudnickiego (najbardziej dotkniętego w pierwszej fazie powodzi), że nic nie wiedzą i nie są informowani o ryzykach,
Rozważenie udostępnienia produkcyjnych (a nie jedynie „zabawek” ICM/IMGiW) publicznie modeli hydrologicznych, wzorem Czech i Niemiec, co mogłoby poprawić świadomość i przygotowanie społeczeństwa.
Monitorowanie reakcji ludności na zagrożenie w czasie rzeczywistym, co może pomóc w lepszym zarządzaniu kryzysowym poza metropoliami.
Zwrócenie uwagi na podobieństwa między krzywymi modeli hydrologicznych a epidemiologicznych, co może być pomocne w prognozowaniu i planowaniu działań. Zwłaszcza w górach przyrost wody może miech charakter wykładniczy, gdy osiągnięty jest próg wsiąkalności ziemi.
Nowe perspektywy dla AI w hodowli zwierząt w Europie Środkowo-Wschodniej i Południowym Kaukazie
Opracowywany preprint autorstwa dr. Andrzeja Jarynowskiego z zuca światło na potencjał i wyzwania związane z wdrażaniem sztucznej inteligencji (AI) w hodowli zwierząt gospodarskich w krajach Europy Środkowo-Wschodniej (CEE) i Południowego Kaukazu (SC).
Kluczowe punkty:
Demokratyzacja AI: Tanie urządzenia jak kamery CCTV i smartfony otwierają nowe możliwości dla efektywnego zarządzania hodowlą.
Skupienie na mleczarstwie, drobiu i trzodzie chlewnej: Te sektory mają największy potencjał wzrostu w regionie.
Wyzwania: Autor omawia kwestie etyczne, prawne i komunikacyjne związane z wdrażaniem AI w hodowli.
Studia przypadków: Przedstawiono kilka udanych wdrożeń AI w regionie, m.in. w zarządzaniu transportem mleka i klasyfikacji nasienia.
Edukacja: Podkreślono potrzebę włączenia tematyki AI do programów nauczania weterynarii.
Artykuł zwraca uwagę na szansę, jaką AI stwarza dla krajów CEE/SC w zmniejszeniu dystansu technologicznego do Europy Zachodniej w sektorze rolniczym, jednocześnie podkreślając konieczność odpowiedzialnego i etycznego wdrażania tych technologii.
Co sądzicie o potencjale AI w rolnictwie naszego regionu? Zapraszamy do dyskusji w komentarzach!
Dirofilarioza wywoływana przez Dirofilaria (częściej repens, rzadziej immitis) jest poważną wektorową (przenoszoną przez komary występujące w Polsce) chorobą psów, kotów. Pasożyt ten zasiedla serce i płuca, powodując uszkodzenia narządów, niewydolność krążeniowo-oddechową, a w skrajnych przypadkach śmierć.
Choć Dirofilaria rzadko zaraża ludzi, to jednak przypadki dirofilariozy u ludzi są coraz częściej odnotowywane (kilka rocznie w Polsce).
W 2022 przez Polskę przeszła wielomilionowa rzesza uchodźców wojennych i na ten czas zniesione zostały ograniczenia epizootyczne dotyczące zwierząt towarzyszących (zapadalność na Dirofilariozę na Ukrainie jest wyraźniej wyższa niż w Polsce, więc prewalencja pasożyta u zwierząt towarzyszących uchodźców prawdopodobnie była wyższa niż rodzimej populacji). Nicienie dirofilaria, choć występowały przed wybuchem wojny na Ukrainie w Polsce, to jednak było to ograniczone do Polski wschodniej mniej więcej do Warszawy.
W związku z tym, że nie mamy żadnych rzetelnych danych w praktyk weterynaryjnych (jedynie wiemy z ustnych donosić, że lekarzom weterynarii wydaje się, iż mają tych przypadków więcej tam gdzie już była, a kliniki północnej i zachodniej Polski odnotowano pierwsze przypadki w swojej praktyce), warto szukać danych alternatywnych. Patrząc na przebieg zainteresowania problemem w zapytaniach Googla widzimy znaczący wzrost od wybuchu wojny.
Widzimy, że średnie zainteresowanie (około 2 letnie okno czasowe), choć różni się liczbowo wyraźnie:
średnia przed
7,6
średnia po
24
To ta różnica jest na granicy istotności statystycznej p-value: 0,071
Mimo, iż zagrożenie zdrowia publicznego ludzi nie jest poważne z tego powodu, to jednak warto używać repelentów i chronić się przed ukąszeniami komarów. Co wraz z sezonem wakacyjnym stanie się nieuniknione.
