Co się stało?
W poniedziałek 28 kwietnia 2025 r. w południe doszło do bezprecedensowej przerwy w dostawie prądu, która objęła niemal cały Półwysep Iberyjski. Większość Hiszpanii i Portugalii została pozbawiona energii elektrycznej (populacja ponad 60 milionów osób). Krótkotrwałe przerwy odnotowano również na południu Francji. Analiza z użyciem Brand24.
Ogólny przebieg zainteresowania blackoutem nie dotyczył zwierząt i produktów zwierzęcych (jedynie kilka procent liczebności, ale zasięgi do 10%, bo wskazuje np. używanie clickbaitów z kotkami i pieskami).
Hodowla a energia
Hospodarstwa hodowlane zużywają ogromną ilość energii w tym elektryczną. W krajach iberyjskich wiele gospodarstw co prawda ma własne małe farmy fotowoltaiczne (ale nie jako prosumenci), ale ich produkcja nawet w małym stopniu nie bilansuje zapotrzebowania. W czasie kryzysu wystarczyła na utrzymanie łączności ze światem i nie stanowiła specjalnie wsparcia dla dobrostanu zwierząt. Problemem jest nie tylko zużycie na klasyczne działania jak wentylacja czy podgrzanie w inkubatorach, ale też Internet rzeczy. W Polsce rolnictwo zużywa 6% vs 2.2% średniej UE.
Duży pik pozytywnego sentymentu w kontekście zwierząt we wtorek 29.04 (czyli w kiedy wszystko wracało do normy) ze względu na obserwację dzikich zwierząt (ludzie mieli czas wyjść w przyrodę) oraz że potrzeby ich domowych zwierząt są zadowolone). Słabe zasięgi na mediach społecznościowych świadczą o braku zainteresowania tematem zwierząt przez celebrytów.
W tabeli przestawiono hashtagi i słowa kluczowe występujące w dyskursie. Ze względu na mały udział języka francuskiego i katalońskiego skoncentrowałem się na kastyliano (esp) i portugalskim (ptb)
| dobrostan | mleko | inne | |
|---|---|---|---|
| esp | apagón Iberia animales, apagón abril 2025 bienestar animal, corte de luz granjas | apagón ordeño, leche estropeada apagón, ordeños saltados | ventilación granjas apagón, gallinas ventiladores fallo, mascotas sin ascensor, perro cargado escaleras |
| ptb | apagão Ibéria animais, apagão 28 abril 2025 bem‑estar animal, falha de energia pecuária | apagão ordenha, leite desperdiçado apagão, vacas sem ordenhar | ventilação suínos apagão, aves frigorífico parado, animais de companhia elevador |
| fra | pojedyncze wzmianki o zwierzętach towarzyszących | we Francji odcięcie było na tyle krótkie, że nie wygenerowało problemów na farmach przemysłowych | blackout, we Francji używano angielskiego hasztaga |
Fermy mleczne
Masowy brak prądu zatrzymał roboty udojowe. W wielu gospodarstwach krowy trzeba było doić ręcznie, a część mleka (szacunki mówią nawet o 24 mln litrów) zepsuła się w niewychłodzonych zbiornikach. “ordeños saltados” (missed milking sessions) and “leche estropeada en tanques” (milk spoiled in tanks). Zbyt długie przestoje grożą mastitis i stresem u krów. Rolnicy z Unión de Uniones oraz ASAJA podkreślali całkowitą zależność nowoczesnych obór od energii elektrycznej i apelowali o wsparcie w zakupie agregatów (Agrodigital, El País, OKDiario).
Mleko i jego utylizacja wywołało duży dyskurs dzień po blackoutcie, ale w społecznościowych mediach już temat wybrzmiał kiedy działo się źle.
Drób i trzoda
Na fermach drobiu i świń przerwy w wentylacji, karmieniu i chłodzeniu groziły upadkami. Z drugiej strony energia była potrzebna do nagrzewania inkubatorów. Pojedyncze przypadki “decomiso de canales de aves” (zniszczenia tusz) się zdarzyły. Wciąż jednak to nie USA tylko UE, więc zagęszczenie drobiu nie jest na tyle duże, że odcięcie wentylacji powoduje szybką śmierć w całym kurniku. Organizacja branżowa Avianza podkreśliła jednak, że większość wylęgarni i ferm dysponowała generatorami, dzięki czemu uniknięto dużych strat; większy problem pojawił się w rzeźniach, gdzie część schłodzonych tusz trzeba było zniszczyć po utracie ciągu chłodniczego (Eurocarne).
Głos organizacji rolniczych
ASAJA nazwała sytuację „krytyczną” dla intensywnej hodowli i zażądała planów priorytetowego przywracania zasilania na obszarach wiejskich oraz dotacji do systemów awaryjnych. Unia producentów mleka ostrzegła przed dalszymi skutkami zdrowotnymi u zwierząt, jeśli podobne przerwy będą się powtarzać (Agrodigital).
Zwierzęta domowe i towarzyszące
U większości psów i kotów awaria skończyła się jedynie chwilowym stresem. Największą niedogodnością okazały się nieczynne windy: wiralem stał się film, na którym dwie mieszkanki Barcelony niosą 30‑kilogramowego psa z artrozą po schodach, bo nie działała winda (La Vanguardia). Organizacje prozwierzęce radziły opiekunom, aby unikać otwartych świec w domach i podtrzymywać rutynę karmienia, a w przypadku akwariów zabezpieczyć ryby przenośnymi napowietrzaczami. ZOO w Barcelonie zabezpieczyło drapieżne gatunki w zamkniętych boksach i ewakuowało zwiedzających.
Działania Władz
Regionalni urzędnicy rozdysponowali paliwo do generatorów do kilku kluczowych gospodarstw i ośrodków weterynaryjnych, dla większości jednak zabrakło diesla. Jednak związki zawodowe rolników skrytykowały brak terminowej oficjalnej komunikacji na temat czasu trwania przerw w dostawie prądu, co utrudniało planowanie działań w przypadku opieki nad zwierzętami. Organizacje weterynaryjne podzieliły się wskazówkami na temat „jak chronić swojego zwierzaka w chwilach stresu” podczas przerwy w dostawie prądu. Ich porady obejmowały trzymanie zwierząt blisko siebie i zachowanie spokoju, utrzymanie ich rutyny w jak największym stopniu, zapewnienie im poczucia bezpieczeństwa poprzez kontakt fizyczny lub zabawę oraz zapewnienie im dostępu do wody (szczególnie jeśli elektryczne pompy wodne w domu przestały działać). W wiejskim regionie Estremadura w Hiszpanii lokalne biura ministerstwa rolnictwa (po ponownym uruchomieniu) zebrały informacje o dotkniętych gospodarstwach rolnych i nadały priorytet przywróceniu zasilania dużym gospodarstwom mleczarskim, w których zwierzęta były w niebezpieczeństwie. Szybsze przywrócenie zasilania sieci oznaczało, że gospodarstwa w północnej Hiszpanii (Galicja -skoncentrowana produkcja mleczna) i południowej Portugalii (Alentejo – najważniejszy region hodowlany) odzyskały dostęp do prądu nieco szybciej, niż miałoby to miejsce w innych okolicznościach. Pośrednio pomogło to zwierzętom hodowlanym i łańcuchowi produkcji zwierzęcej, ponieważ skróciło się czas, w którym nie miały dostępu do pomp wodnych, urządzeń chłodzących i dojarskich.
Podsumowanie
Awaria ukazała duże uzależnienie nowoczesnego rolnictwa i opieki nad zwierzętami od nieprzerwanej dostawy prądu i ujawniła, jak silnie sektor hodowlany (zwłaszcza mleczny) zależy od energii elektrycznej jak szybko konsekwencje odczuwają zwierzęta. Nie był to jeszcze czas upałów, gdzie potrzeba wentylacja i nawodnienia jest kluczowa. Kluczową rekomendacją organizacji branżowych pozostaje budowa rezerwowych źródeł energii oraz procedur priorytetowego przywracania prądu na terenach rolniczych. Najbardziej ucierpiały gospodarstwa mleczne wraz z łańcuchem dostaw, ale skutki odczuli też hodowcy drobiu, weterynarze i opiekunowie zwierząt domowych. Konieczne są inwestycje w rezerwową infrastrukturę energetyczną, szkolenia z reagowania kryzysowego oraz procedury priorytetowego przywracania prądu w obiektach hodowlanych i instytucjach opieki nad zwierzętami. Sytuacja ta pokazuje również, jak bardzo Polska nie jest przygotowana na tego rodzaju scenariusze, choć zdaniem ekspertów desynchronizacja przez OZE nie jest aż tak bardzo prawdopodobna u nas (mniejszy udział fotowoltaiki), i wciąż duża rezerwa mocy w elektrowniach konwencjonalnych (węglowych). Podobny blackout mógłby mieć dramatyczne skutki dla krajowego sektora rolniczego i systemów opieki nad zwierzętami. Dlatego potrzebne są pilne zmiany w polityce finansowania inwestycji rolnych, w tym uwzględnianie dobrostanu zwierząt poprzez dofinansowanie zakupu agregatów prądotwórczych oraz tworzenie planów awaryjnych dla gospodarstw i placówek weterynaryjnych. Co ważne takie plany kraje iberyjskie miały, tylko nie były realizowane, bo priorytet w dostawach diesla był dla placówek medycznych i infrastruktury krytycznej.